در نمايشگاه "افغانستان: چهار راه تمدن دنيای قديم" که اکنون در موزه بريتانيا برپاست آثار زيبايی از دوره هاي مختلف تاريخ افغانستان (و البته تاريخ مشترک آن با ايران) عرضه شده است. در بخشی از اين نمايشگاه که گنجينه يافت شده در طلا تپه را نشان ميدهد آويزی طلايی با سنگهای فيروزه خود نمايی ميکند.
این آویز که در بخش بالای آن تندیس یک مرد به چشم میخورد که با هر دستش اژدهایی را مهار کرده در طلا تپه افغانستان یافت شده است. در این تپه شش گور (یک مرد و پنج زن) پیدا شدند که جمعا 20000 قطعه زیور آلات طلا را در خود جای داده بودند. این آویز یکی از زیباترین قطعات یافت شده در مجموعه جواهرات موجود در طلا تپه است. آویز تلفیقی بدیع از فرهنگهای موجود در منطقه است؛ صورت تندیس با چشمهای مورب و دایره ای در مرکز پیشانی یاد آور تندیسهای بودایی است. دو اژدها بی شک وام گرفته از فرهنگ چین بوده و مستقیما نشان از اسطوره های چینی دارند. تاج مشابه با تاجهای دوره هخامنشی و لباس تندیس نیز کاملا مطابق با لباس پارتیان (اشکانیان) ایران باستان است.
در باز سازی لباس پیکره های یافت شده در این گورها، دیگر کوچکترین شکی در اشکانی (پارتی) بودن این زیور آلات باقی نمی ماند و نشان از هنرهای تلفیقی مرزهای شرقی ایران آن دوره دارد. سکه های اشکانی و مجسمه پادشاهان پارتی که در این گورها یافت شده نیز از دیگر نشانه های فرهنگ ایرانی این مجموعه است که در مرزهای شرقی قلمرو ایرانی اشکانیان (پارتیان) و سرزمین سکاها قرار داشته است.
با نگاهی به نقشه قلمرو سکاها و پارتیان، متوجه میشویم که طلا تپه کاملا در حوزه قلمرو اشکانیان قرار داشته است. در دوره اشکانی اختلاط فرهنگهای مختلف در سراسر ایران بسیار رایج بوده است و گنجینه یافت شده در طلا تپه نیز خود گواهی بر این تساهل و وام گیری فرهنگی است. نقشه بالا قلمرو حکومت ایرانی اشکانیان (پارتیا) در قرن اول پیش از میلاد و سرحد شمال شرقی آن که رود آمودریا (Oxus) است مشخص شده. در نقشه زیر منطقه طلا تپه (Tilia Tepe) در جنوب رود آمودریا را میتوان مشاهده کرد. در نقشه ها و همچنین کاتالوگ توضیحی نمایشگاه موزه بریتانیا تلفظ روسی کلمه یعنی "تیلیا" (Tillya, Tilia) به جای تلفظ "طلا" استفاده شده است.
شگفت آنکه در کاتالوگ توضیحی نمایشگاه موزه بریتانیا به جز اشاره کوتاهی به پوشش ایرانی این تندیس هیچ اشاره به تعلق آن به حوزه فرهنگی و تاریخی اشکانیان (پارتیان) ایران نشده است. کلا آثار یافت شده در طلا تپه را سکایی و یا هندی سکایی محسوب میکنند که با توجه به موقعیت جغرافیای منطقه احتمال پارتی بودن این آثار بسیار بیشتر است و نیاز به تحقیق بیشتر باستانشناسی دارد. بسیاری ار سایتهای مهم ایرانی نیز در ابتدا سکایی پنداشته می شدند که مهمترین نمونه آن گنجینه زیویه است که رومن گیرشمن باستانشناس نامی آن را سکایی دانسته بود. اما این کوتاهی در ذکر ایرانی بودن آثار یافت شده در قلمرو ایران باستان داستان تکراری و ملال آوری است که این سالها مدام در نمایشگاها و کتب چاپ شده در باره تاریخ هنر این منطقه به چشم میخورد که خود حدیثی مفصل است که چرا چنین کوتاهی انجام میگیرد.
منابع:
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر